Moederdag - De moeder die ik altijd u noemde, tot ze een jij werd

Dat uitzwaaien was voor ons het startschot om de voorbereidingen te starten voor het moederdag bezoek aan mijn moeder. Dit jaar gezien de situatie thuis wat meer beladen, dan in voorgaande jaren.

We hadden een verrassing voor haar bedacht, samen met de broers en zussen. Een van haar vaak uitgesproken wensen, was namelijk weer eens een bezoek te kunnen brengen aan Epe, daar waar ze zoveel kinderstapjes heeft staan en waar ze sinds haar opname op de gesloten afdeling in Batenstein niet meer is geweest.

Het bezoek was in meerdere opzichten spannend: voor mijn moeder (hoewel het bij haar geen stress was vanwege het vooruitzicht: het was al 10 keer aangekondigd, maar de boodschap bij het ophalen was voor haar volkomen nieuw en dus echt weer een verrassing), spannend voor mijn vader (die zich er toch wel erg sappel om had gemaakt en echt stijf stond van de stress), maar natuurlijk ook voor broers en zus. Zouden we er wel verstandig aan hebben gedaan?

Het werd een heerlijke middag (die mijn moeder bij thuiskomst al weer was vergeten, overigens). Op het terras in het zonnetje in het bos. Ondanks alle nieuwe meubeltjes, was het voor mijn moeder een feest van herkenning. In die zin werkt het geheugen toch ook op een bijzondere manier. Quality Time en in die zin ook wel weer emotioneel en wat beladen, maar toch... een mooi moment. Ouderwets gezellig. Zoals gezegd: mijn moeder is het aan het einde van de dag al weer vergeten, maar "living in the moment" is toch ook van waarde. Voor haar op dat moment en voor ons nog steeds: vasthoudend aan iets wat ooit was, is het ook belangrijk (tegen beter weten in, wellicht). Samen herinneringen maken, om maar even in de sfeer te blijven.

In de middag weer terug in Heerde. Natuurlijk deed het even pijn om afscheid te nemen van moeder. We omhelsden elkaar en houden elkaar dan stevig vast en kijken elkaar diep in de ogen. Het was mooi en mijn moeder vraagt vervolgens nog even of ik mijn bril ook naar mijn werk op heb. Ik geef haar een knipoog en een zoen. We hebben allebei tranen in de ogen. Soms zijn er geen woorden nodig...

Weer thuis stijgt de spanning: de wedstrijd van Feyenoord om het kampioenschap komt dichterbij. Hidde was inmiddels ook in Heerde. Een moederdag ontmoeting die begint met een vader-zoon momentje: samen voetbal kijken, bier drinken, juichen en (laat ik voor mijzelf spreken) een gelukzalig moment ervaren als Feyenoord de wedstrijd wint en het feest losbarst. Emotie is een vreemd fenomeen. Op het ene moment sta je met tranen in je ogen naar je moeder te kijken en het volgende moment heb je tranen in je ogen, omdat een voetbalclub kampioen wordt. Best idioot, want waar gaat dat laatste nu precies om? "Lekker belangrijk" zou je zeggen... vreemd.... op de een of andere manier maakt het toch wat los...

Moederdag 2023. Met Hidde aan tafel na de wedstrijd en de huldiging. Het is mooi en gezellig. Het goede gesprek....

In Trouw stond afgelopen maandag (15 mei) een column van Stevo Akkerman, die afsloot met een gedicht dat ik een aantal keer moest lezen. Ik neem de tekst en het prachtige gedicht van Ida Gerhart hier maar letterlijk over. Gewoon omdat het zo veel zeggend is en mij echt raakte...

De moeder die ik altijd u noemde, tot ze een jij werd 

Nadat ze bijna zestig jaar lang ‘u’ heeft geheten, is mijn moeder ‘je’ geworden. Het gebeurde een paar weken geleden. Ik was bij haar op bezoek in het verpleeghuis en had haar zoals gebruikelijk gevonden in haar bed, al moest ik wel even zoeken tussen de lakens; veel stelt ze niet meer voor.

Ik had een tijdje tegen haar aan gebabbeld alsof dat zin had – over het weer, over mijn plannen voor de rest van de dag, over de schilderijen aan de wand, die ooit in een huiskamer hingen. Ik had wat gezongen en daarna was er een stilte ingetreden. Zij vond dat wel best, voor zover ik kon nagaan, maar zelf werd ik er wat onrustig van. Tot een verzorgende aanklopte met de vraag of ik mijn moeder haar lunch wilde geven. Het ging vanzelf: terwijl ik haar de vruchtenyoghurt voerde, begon ik haar aan te spreken als ‘je’, het was gewoon onmogelijk geworden vast te houden aan de vereiste afstand van weleer.

Een traag verdwijnen

Het voelde als het sluitstuk – of bijna, we zijn er nog niet – van een traag verdwijnen, dat tegelijkertijd betekende: dichterbij komen. Ook mijn vader had ik uiteindelijk ‘je’ genoemd in plaats van ‘u’, al was dat pas in de allerlaatste dagen van zijn leven en had hij mij niet meer kunnen horen. Maar eigenlijk hoort mijn moeder mij ook niet meer – blijkbaar word ik pas familiair als ik weet dat er geen bezwaren zullen klinken. Nogal altijd kind.

Wat volgde was uiteindelijk een rechtszitting in de huiskamer, om haar via een rechterlijke machtiging naar het verpleeghuis te krijgen waar ze voor geen goud naartoe wilde. Ik begeleidde haar toen ze met een ambulance werd opgehaald en was voorbereid op hevige toestanden, maar die bleven uit; ze besefte niet welk moment was aangebroken en liep zonder aarzelen door de geopende deuren naar de gesloten afdeling.

De nevel die haar omhult

Heel geleidelijk verdicht zich de nevel die haar omhult en waarin ze langzamerhand lijkt op te gaan, de moeder die ik altijd u noemde, tot ze een jij werd. Ze is mijn moeder, en ook de moeder van negen andere kinderen, van wie er drie als baby stierven. Dat weet ze allemaal niet meer en ik weet niet wat ik daarvan moet denken. Dan maar een gedicht, De dageraad van Ida Gerhardt:

Ik zag een kalfje bij de moeder drinken,

een stille handeling die hier nog mag.

Zij stonden in de aanbrekende daghalf slapend in dit drinken te verzinken,

Wazig in nevelen, nog haast verborgen. 

Over het witte gras heen kwam de morgen. 

Bevreesd waadde ik weg van wat ik zag.

Moederdag 2023. Het was een bijzondere dag in meerdere opzichten. Hand in hand kameraden en een knuffel van mijn moeder.